Bu yazımızda işletim sistemi ilk kurulduğunda yapılacakları, temel linux komutlarını açıklamaları ve örnekleriyle bulabilirsiniz.
Not: {enter} ifadesi enter tuşuna basılması gerektiğini belirtmek için yazılmıştır.
İşletim Sistemi ilk kurulduğunda aşağıdaki işlemlerin yapılması gerekmektedir.
- Öncelikle tüm yetkilere sahip olan root kullacısının şifresini belirler.
sudo passwd {enter}
- Kurulum esnasında belirlediğimiz ybs kullanıcısının şifresini belirler/değiştirir.
passwd ybs {enter}
- Tüm yetkilerle işlemler yapmak için root kullanıcısına geçer.
su – {enter}
- Linux işletim sistemini günceller.
apt-get update {enter}
- Linux işletim sistemini yazılım ve servis yükseltmesi yapar.
apt-get upgrade {enter}
- Linux işletim sistemimize uzaktan erişim sağlayabilmek için SSH servisini kurar.
apt-get install ssh {enter}
info: Linuxda herhangi bir komutun kullanım parametrelerini görmek için kullanılır:
Örnek:
info cp
help : Linuxda herhangi bir komutun kullanım parametrelerini görmek için kullanılır.
Örnek:
cp –help
man : Linuxda herhangi bir komutun kullanım kılavuzunu görüntülemeye yarar.
Örnek:
man ls
ls : Dizindeki dosyaları listelemek için kullanılır.
Örnek:
ls (Dizindeki Dosyaları gelişi güzel sıralar)
ls -a (Diznideki Dosyaları gelişi güzel sıralar gizli dosyalar dahil olmak üzere.)
ls -l (Dizindeki dosyaları ayrıntılı şekilde listeler tarih,yetki,boyut gibi..)
ls -la (Dizindeki dosyaları ayrıntılı ve gizli dosyalarıda göstererek listeler.)
ls -lS (Dizindeki dosyaları ayrıntılı ve boyutuna göre büyükten küçüğe sıralar.)
ls -lSh ( Dizindeki dosyaları ayrıntılı ve boyutuna göre büyükten küçüğe sıralar ve boyutu K,MB cinsinden gösterir.)
ls a* (Bulunduğunuz dizindeki “a” ile başlayan tüm dosya ve dizin içerisindeki dosyalrı listeler.)
more : Boyutu büyük olan listeleri dikey olarak sayfa sayfa ekranda tutabilmek için kullanılır.
Örnek:
man cp | more
less : Boyutu büyük olan listeleri hem dikey hemde yatay olarak sayfa sayfa ekranda tutabilmek için kullanılır.
Örnek:
man cp | less
cd : Dizinler arası gezmek veya bulunduğunuz dizini değiştirmek için kullanılır.
Örnek:
cd /home/ismail/Masaüstü (home dizinin içindeki ismail dizininde bulunan Masaüstü dizinine gider.)
cd .. (Bulunduğun dizinden bi alt dizine düşürür.)
cd (kullanıcı dizinine düşürür.)
pwd : Hangi dizinde olduğunuzu gösterir.
Örnek:
pwd
mkdir : Dizin oluşturmaya yarar.
Örnek:
mkdir deneme (Bulunduğumuz yerde deneme adında yeni bir dizin oluşturur.)
mkdir /home/ismail/Masaüstü/deneme ( Masaüstünde deneme adında yeni bir dizin oluşturduk.)
rmdir : Dizin silmede kullanılır.
rm : Dosya silmek için kullanılır.
Örnek:
rmdir deneme (Bulunduğumuz yerde deneme adındaki boş dizini siler.)
rmdir /home/ismail/Masaüstü/deneme ( Masaüstünde deneme adındaki boş dizini siler.)
rm -r deneme (Bulunduğumuz yerde deneme adındaki içi dolu dizini onay almaksızın siler.)
rm -ir deneme (Bulunduğumuz yerde deneme adındaki içi dolu dizini onay aldıkdan sonra siler.)
cp: Dosya ve Dizin kopyalamak için kullanılır.
Örnek:
cp /home/ismail/Masaüstü/deneme.txt /home/ismail (Masaüstündeki deneme.txt dosyasını ismail dizininin içine kopyalar.)
cp /home/ismail/Masaüstü/deneme.txt /home/ismail/sonuc.txt (Masaüstündeki deneme.txt dosyasını ismail dizininin içine sonuc.txt adında kopyalar.)
cp -r /home/ismail/Masaüstü/deneme /home/ismail (Masaüstündeki deneme dizinini ismail dizininin içine kopyalar.)
cp -r /home/ismail/Masaüstü/deneme /home/ismail/sonuc (Masaüstündeki deneme dizinini ismail dizinin içine sonuc adı altında kopyalar.)
mv : Dosya veya dizinleri Taşımak için kullanılır.(Kes-Yapıştır.)
Örnek:
mv /home/ismail/Masaüstü/deneme.txt /home/ismail (Masaüstündeki deneme.txt dosyasını ismail dizininin içine taşır.)
mv /home/ismail/Masaüstü/deneme.txt /home/ismail/sonuc.txt (Masaüstündeki deneme.txt dosyasını ismail dizininin içine sonuc.txt adında taşır.)
mv /home/ismail/Masaüstü/deneme/ /home/ismail/ (Masaüstündeki deneme dizinini ismail dizininin içine taşır.)
mv /home/ismail/Masaüstü/deneme/ /home/ismail/sonuc/ (Masaüstündeki deneme dizinini ismail dizininin içine sonuc adı altında taşır.)
clear : Konsol ekranını temizlemek için kullanılır.
Örnek:
clear
find : Dizin ve dosyalarda aradığımız veri veya dosyaları bulmak için kullanılır.
Örnek:
find -name deneme.txt ( Bulunduğunuz dizinde deneme.txt dosyasını arar. )
find -name d* ( Bulunduğunuz dizinde d ile başlayan tüm dosyaları arar. )
find /home -name deneme.txt ( home dizini altında deneme.txt dosyasını arar. )
find /home -name d* ( home dizini altında d ile başlayan tüm dosyaları arar. )
locate : Sürekli güncellenen bir veritabanından faydalanarak arama yapar.
Örnek:
locate iptaples
locate ssh
whereis : Aramada kullanılır aranan dosyanın dizin yolu ile konsolda gösterir.
Örnek:
whereis ssh
whereis iptaples
cal : Tarihi bilgisini verir.
Örnek:
cal (Geçerli Tarihi gösterir.)
cal 2012 (2012 yılının 12 aylık takvimini gösterir.)
date : Tarihi bilgisini verir.
Örnek:
date (Geçerli Tarih ve saat bilgisini gösterir.)
history : Önceden Konsolda kullandığımız komutları gösterir.
Örnek:
history ( Sırası ile konsolda kullandığımız komutlar listelenir. Karşınıza gelen listede tekrar kullanmak istediğiniz komut var ise sıra numarasının önüne “!” karakterini getirerek çalıştırabilirsiniz örneğin 20. sıradaki komut tekrar çalışsın istiyorum bunu için !20(enter) yapmanız yeterli. )
cat : Metin dosyasının içeriğini konsol ekranında görüntüleme işini yapar.
Örnek:
cat /home/ismail/Masaüstü/deneme.txt (deneme.txt dosyasının içeriğini konsolda gösterir.)
cat > /home/ismail/Masaüstü/ismail.txt ( cat komutu yardımıyla masaüstünde ismail.txt dosyası oluşturur ve içerisini veri girişi imkanı sağlar. süreci ctrl+D komutuyla bitirebilirsiniz.)
cat >> /home/ismail/masaüstü/ismail.txt (burdaki “>>” parametresi mevcut ismail.txt dosyasının içerisindeki veriye dokunmaksızın boş satırdan veri girişine eklemeli olarak devam eder.)
sort : Metin dosyasının veya bi komut çıktısının sonucunu belirli kriterlere göre sıralamak için kullanılır.
Örnek:
sort /home/ismail/Masaüstü/ismail (ismail.txt dosyasının içeriğini konsolda alfabetik şekilde sıralar.)
sort -r /home/ismail/Masaüstü/ismail.txt (ismail.txt dosyasının içeriğini konsolda alfabetik sıralamanın tersi şeklinde sıralar.)
sort -r /home/ismail/Masaüstü/ismail.txt > /home/ismail/Masaüstü/isoters.txt (ismail.txt dosyasını tersden alfabetik sıralama yaparak yeni dosyayı isoters.txt olarak kaydeder.)
sort -r /home/ismail/Masaüstü/deneme.txt >> /home/ismail/Masaüstü/isoters.txt (deneme.txt dosyasını tersden alfabetik sıralama yaparak isoters.txt dosyasının içeriğine dokunmadan sondan ekleyerek kaydeder.)
lspci : Anakart bazında Donamımla alakalı bilgi almak için kullanılır.
Örnek:
lspci
fdisk : Sisteminizdeki Sabit disk bölümlerini görmek için kullanılır.
Örnek:
fdisk -l
df : Sisteminizdeki Sabit disk bölümlerini ayrıntılı incelemek için kullanılır.
Örnek:
df
df -h ( -h parametresini kullanırsak daha anlaşılır görebiliriz.)
du : Sisteminizdeki irili ufaklı tüm dosyaları KB cinsinden listeler
Örnek:
du
du -h ( -h parametresini kullanırsak daha anlaşılır görebiliriz.)
du -h | more
free : Sistemin kullandığı bellek (RAM) miktarını gösterir.
Örnek:
free
free -m (Kullanılan belleği MB cinsinden gösterir.)
adduser : Sisteme kullanıcı eklemek için kullanılır.
Örnek:
adduser deneme (deneme adında kullanıcı oluşturur ve /home dizini altına deneme kullanıcısına ait deneme dizinini oluşturur.)
su deneme (deneme kullanıcısına geçmek için kullanılır.)
userdel: Sistemdeki mevcut kullanıcıyı silmek için kullanılır.
Örnek:
userdel deneme (deneme adındaki kullanıcıyı siler ama deneme kullanıcsının deneme adındaki dizini durur.)
userdel -r deneme (deneme kullanıcısını dizini ile birlikte siler.)
whoami: Sistemde hangi kimlikle çalıştığınızı gösterir.
Örnek:
whoami
finger: Kullanıcı hesapları ile ilgili bilgileri görüntülemek için kullanılır.
Örnek:
finger ismail (ismail kullanıcısının hesap bilgileri görüntülenir.)
chown : Bir dosyanın sahibini ve grubunu değiştirmek için kullanılır.
Örnek:
chown ismail /home/ismail/Masaüstü/deneme.txt (deneme.txt dosyasının sahibini ismail kullanıcısı yapıyoruz)
chown root:root /home/ismail/Masaüstü/deneme.txt (deneme.txt dosyasının sahibini ve grubunu tekrardan root kullanıcısı yapıyoruz)
last : Sisteme ne zaman giriş-çıkış yapılmış ne zaman reboot edilmiş görmek için kullanılır.
Örnek:
last
last -3 (Sisteme giriş-çıkış yapan en son 3 kişiyi gösterir.)
uptime : Sisteminizin ne kadar zamandır açık olduğunu gösterir.
Örnek:
uptime
dmesg : Sistem açılırken gerçekleşen süreçleri, sistem ve donanımınızla ilgili olayları görmek için kullanılır.
Örnek:
dmesg
cpuinfo : İşlemcinizle ilgili bilgileri görüntüler.
Örnek:
cat /proc/cpuinfo
top : Sisteminizde arka planda çalışan ve sizin başlattığınız birçok süreci canlı olarak görmenizi sağlar.
Örnek:
top
ps -aux : Sisteminizde arka planda çalışan ve sizin başlattığınız birçok süreci görmenizi sağlar.
Örnek:
ps -aux
pstree : sistemdeki uygulamarın veya süreçlerin hangi program yada komut altında çalıştığını bir ağaç yapısı şeklinde gösterir.
Örnek:
pstree
kill : Sisteminizde arka planda çalışan ve sizin başlattığınız sürecleri durdurmaya(öldürmeye) yarar.
Örnek:
kill -9 1235
echo : Konsoldan yazılan metni dosya içerisine yazılmasını sağlar
Örnek:
echo “deneme”>/home/ismail/Masaüstü/deneme.txt ( “>” parametresi ile konsola yazdığınız deneme metninin deneme.txt dosyasına yazar.)
echo “deneme”>>/home/ismail/Masaüstü/deneme.txt ( “>>” parametresi ile Konsola yazdığınız deneme metninin deneme.txt dosyasının içerisi dolu ise içerisini silmeden son satırdan ekleyerek yazar.)
shutdown: Sisteminizi konsoldan kapatmak için kullanılır.
Örnek:
shutdown -h now (Sisteminiz beklemeden kapatma süreci başlar)
shutdown -h now+30 (Sisteminizi 30 dk sonra kapatır)
reboot: Sisteminizi konsoldan yeniden başlatmak için kullanılır.
Örnek:
reboot
tar : Dizin veya dosyaları sıkıştırmak (arşivlemek) için kullanılır.
Örnek:
tar -cf yedek.tar test deneme.txt (test ve deneme.txt dosyalarını yedek adında sıkıştırır.)
tar -xvf yedek.tar (Arşivlenmiş olan yedek.tar dosyasını açar. )
tar -cvzf deneme.tgz test deneme.txt ( tgz uzantılı olarak şıkıştırır. )
tar -zxvf deneme.tgz (tgz uızantılı deneme arşivini açar.)
gzip : Dosyaları sıkıştırmak (arşivlemek) için kullanılır.
Örnek:
gzip deneme.txt (deneme dosyasını şıkıştırır.)
gunzip deneme.txt.gz (deneme dosyasını arşiv dışarısına çıkarır.)
unrar : Winrar ile şıkıştırılmış dosyaları açar.
Örnek:
unrar e /home/ismail/Masaüstü/abc.rar (Masaüstündeki abc.rar arşiv dosyasını arşivden çıkarır.)
sysinfo : Sisteminiz ve donanımınızla ilgili basit bilgileri verir.
Örnek:
apt-get install sysinfo (apt deplarından çekilerek kurulur.)
sysinfo
tail : Konsoldan herhangibir dosya veya servisi dinleme işini yapar
Örnek:
tail /var/log/apache2/access.log (access.log dosyasının son satırını 1 kere dinler ve konsola yazdırır.
tail -n 6 /var/log/apache2/access.log (access.log dosyasının son 6 satırını 1 kere dinler ve konsola yazdırır.
tail -f /var/log/apache2/access.log (access.log dosyasının son satırını sürec durduruluncaya kadar dinler ve konsola yazar).
dmesg : Sistemin açlış sırasında süreçlerle ilgili mesajları veya işletim sistemi çalışırken yeni başlayan herhangi bir süreci görüntüler.
Örnek:
dmesg {enter} süreçlerin listesini verir.
dmesg |tail -n 5 (son 5 süreci gösterir.)
apt-get install abc : Herhangi bir Program veya servis kurulumu için kullanılır
Örnek:
apt-get install vlc (vlc programını kullanır)
apt-get install ssh (ssh servisini kurar.)
apt-get remove abc : Herhangi bir Program veya servis kaldırmak için kullanılır
Örnek:
apt-get remove vlc (vlc programını kaldırır.)
apt-get remove ssh (ssh servisini kaldırır.)
apt-get –purge remove abc : Herhangi bir Program veya servisi konfigurasyon dosyası ile birlikte siler.
Örnek:
apt-get –purge remove ssh (ssh servisini konfigürasyon dosyası ile komple kaldırır.)
apt-get autoremove : Sistemdeki gereksiz ve kullanılmayan paketleri otomatik olarak siler.
Örnek:
apt-get autoremove
dpkd : Manuel olarak .deb uzantılı paketleri kurma işini yapar.
Örnek:
dpkd -i abc.deb (abc.deb paketini kurar.)
dpkd -r abc (abc paketlerini kaldırır.)
rpm : Manuel olarak .rpm uzantılı paketleri kurma işini yapar.
Örnek:
rpm -ivh abc.rpm (abc.rpm paketini kurar.)
rpm -e abc (abc paketlerini kaldırır.)
wc : Metin dosyasındaki veya bir komut çıktısındaki satır,karakter,kelime sayılarını gösterir.
Örnek:
wc /home/ismail/Masaüstü/deneme.txt (deneme.txt dosyasındaki satır,karakter,kelime sayısını verir.)
wc -l /home/ismail/Masaüstü/deneme.txt (deneme.txt dosyasındaki satır sayısını verir.)
wc -c /home/ismail/Masaüstü/deneme.txt (deneme.txt dosyasındaki karakter sayısını verir.)
wc -w /home/ismail/Masaüstü/deneme.txt (deneme.txt dosyasındaki kelime sayısını verir.)
pipe (|): Birden fazla komutu iç içe kullanma imkanı sağlar.
Örnek:
ls -l |wc ( ls ve wc komutu bir arada kullanılır listeleme yaparken aynı zamanda listelenen verilerin karakter,kelime ve satır sayısını verir.)
grep : Filtreleyerek arama işlemi yapar.
Örnek:
ps aux |grep pts/2 (Sadece pts/2 ile ilgili işlemleri gösterir.)
ls -l |grep abc (abc isimli dosyaları listeler.)
ln : Herhangi bir dosya veya programa farklı isimde kısayol oluşturma işini yapar.
Örnek:
ln -s /home/deneme.txt /home/ismail/Masaüstü/test ( Masaüstüne test adında deneme.txt dosyasının kısayolunu oluşturur. )
diff : Bir dosyayı başka bir dosya ile veya bir dizini başka bir dizinle karşılaştırma işlemini yapar.
Örnek:
diff /home/deneme.txt /home/ismail/Masaüstü/test ( Masaüstündki deneme.txt ile test dosyalarını karşılaştırır. )
alias : Takma ad tanımlamak için kullanılır,sık kullandığımız linux komutlarına takma ad verebiliriiz
Örnek:
alias listele=’ls -l’ (ls -l komutuna “listele” adında takma ad verdik)
listele (Bulunduğunuz dizini listeler)
unalias listele (ls -l komutuna “listele” adında takma adını iptal eder.)
lsb_release -a : Hangi linux dağıtımını kullandığınızı gösterir.
Örnek:
lsb_release -a
“&&” veya “;”: ( Konsolda birden fazla komutu çalıştırmak için kullanılır. )
Örnek:
ls -l&&pwd ( Konsolda ls ile pwd komutunu aynı anda çalıştırır.)
ls -l;df;w ( Konsolda ls,df ve w komutlarını aynı anda konsoldan çalıştırır.)
||: Konsolda bu pipe işareti iki komut arasına yazılır anlamı 1. komut başarısız olursa 2. komutu çalıştır.
Örnek:
ls- ||ls -l (1.Komut olan ls- başarısız olursa 2.komut olan ls -l çalıştır.)